Myślenie obywatelskie on-line. Jak uwrażliwić uczniów na spam, pseudonaukowe teorie i fake newsy. Inspiracje dla nauczycieli języka polskiego, historii, wiedzy o społeczeństwie oraz wychowawców
(zestawienie bibliograficzne w wyborze)
Rozpowszechnianie fałszywych czy niesprawdzonych informacji było praktyką znaną od czasów starożytnych. Zmanipulowane treści, będąc narzędziem propagandy, miały wpływać na kształtowanie opinii publicznej, podburzać lud albo przedstawiać elity władzy w dobrym świetle. Rozwój nowoczesnych technologii i środowiska cyfrowego umożliwił dostęp do bardzo wielu źródeł wiedzy oraz dzielenia się nią na niespotykaną dotąd skalę za pomocą mediów społecznościowych. Wraz z szybkością rozprzestrzeniania się informacji pojawiła się możliwość manipulacji przekazem oraz dezinformacji poprzez tworzenie fałszywych komunikatów. Świadomy odbiorca mediów powinien odróżniać informacje od komentarzy i ocen w materiałach publicystycznych oraz zwracać uwagę na ich rzetelność. Jak pracować z uczniami, by nie powielali fake newsów?
Zachęcamy nauczycieli do zapoznania się z publikacjami podejmującymi temat odpowiedzialnego poruszania się w Internecie oraz rozumnego korzystania z jego zasobów jako podstawowej umiejętności obywatelskiej. Zawarte w nich propozycje działań oraz przedstawione wyniki najnowszych badań mogą przyczynić się do urozmaicenia lekcji oraz skłonić młodzież do refleksji nad wiarygodnością codziennych komunikatów medialnych.
Publikacje można zamówić w formie skanów lub kserokopii poprzez katalog Integro w ramach oferty e-usług PBW w Rzeszowie. Czasopisma można również przeglądać na miejscu w Czytelni Czasopism i Zbiorów Chronionych przy ul. prof. Stanisława Pigonia 8 (z dostępem do punktu kserograficznego).
Książki:
- Fake news : produkt medialny czasów postprawdy / Katarzyna Bąkowicz. - Warszawa : Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR 2020
Biblioteka Rzeszów: Sygnatura WypRz 249180 - Fake newsy i inne fałszerstwa od średniowiecza do XXI wieku / Alex - Warszawa : "Amber" 2018
Filia Mielec Sygnatura BMWyp 67553 - Fejk! : kłamstwa, w które wierzymy / Daniele Aristarco, Warszawa : BoNoBo copyright 2020
Biblioteka Rzeszów Sygnatura WypRz 249182 - Liczby, które kłamią : o nadużywaniu oraz przekręcaniu matematyki i statystyki / Hugh Barker, Warszawa : PWN 2021
Filia Sędziszów Sygnatura BSdzW 48836 - Prawa epidemii : skąd się epidemie biorą i czemu wygasają? / Adam Kucharski, Warszawa : Wydawnictwo Relacja 2020
Filia Sędziszów Sygnatura BSdzW 48267
Artykuły z czasopism:
- Cogito21 / Łukasz Srokowski, Tomasz Tokarz.// Sygnał. - 2018, nr 2, s. 18-19
- Dezinformacja - wyzwanie edukacyjne / Łukasz Kamiński. - 2022. // Wiadomości Historyczne. - 2022, nr 2, s. 10-13
- Dlaczego fake-news jest niebezpieczny? / Wojciech Jasiński. - 2021.// Remedium. - 2021, nr 5, s. 24-26
- Gra we władzę : czy warsztaty z symulacji mogą pomóc dziennikarzom w zwalczaniu dezinformacji? / Jen Schwartz. - 2020.// Świat Nauki. - 2020, nr 12, s. 29-30
- Między prawdą a kłamstwem - przekaz medialny w praktyce : scenariusz lekcji wiedzy o społeczeństwie dla klasy ósmej szkoły podstawowej / Bartosz Pawlak.// Wiadomości Historyczne. - 2019, nr 2, s. 18-21
- Jak odróżnić fakty od mitów / Tomasz Garstka, Andrzej Śliwerski. - 2021.// Dyrektor Szkoły. - 2021, nr 5, s. 35-38
- Jak nie dać się oszukać, czyli jak walczyć z fałszywymi informacjami? / Kinga Osierda, Małgorzata Kilian. - 2019. // Meritum. - 2019, nr 3, s. 41-46
- Jak pomóc młodym ludziom unikać fake newsów i manipulacji mediów? / Marzena Tyl. –//Polonistyka. - 2022, nr 3, s. 38-43
- Jak rozpoznać fake newsa? / Melinda Wenner Moyer.// Świat Nauki. - 2022, nr 3, s. 70-73
- Jak się nie dać pseudonauce i fake newsom? / Magdalena Goetz.// Biologia w Szkole. - 2018, nr 4, s. 33-40
- Jak zwalczać dezinformację o Covid-19 : jesteśmy silniejsi niż nam się wydaje / Kathleen Hall Jamieson. - 2021.// Świat Nauki. - 2021, nr 5, s. 36-41
- Język w służbie opresji, czyli o „marcowym gadaniu” [scenariusz zajęć] / Maciej Pietrzak. – 2022.//Polonistyka. - 2022, nr 3, s. 34-37
- Kompetencje krytyczne w twórczej refleksji nauczyciela / Iwona Czaja-Chudyba. - 2019.// W: Kompetencje kreatywne nauczyciela wczesnej edukacji dziecka. - Kraków : "Impuls", 2019. - S. 129-155
- Krytyczne myślenie dla nauczycieli : obalamy mitologię fińską i rozliczamy trendy edukacyjne / Joanna Obuchowska. - 2021.// Życie Szkoły. - 2021, nr 2-3, s. 67-74
- Nie daj się nabrać! : fact-checking w pigułce / Małgorzata Kilian, Kinga Osierda.// Sygnał. - 2019, nr 8, s. 8-12
- Obalanie pseudonaukowych teorii : poradnik praktyka / Magdalena Goetz.// Głos Pedagogiczny. - 2019, nr 5, s. 39-44
- Od sofizmu do fake newsów / Tomasz Mazur. - 2020.// Charaktery. - 2020, nr 4-5, s. 80-82
- Oszczerstwa na zamówienie / Kamil Nadolski. - 2022.// Wiedza i Życie. - 2022, nr 3, s. 44-47
- Powiedz "hej" zamiast "hejt" : scenariusz zajęć na temat przeciwdziałania cyberprzemocy / Katarzyna Kamińska-Holc. - 2019.// Głos Pedagogiczny. - 2019/2020, nr 113, s. 49-55
- Poznawcze bariery konstruktywnego krytycyzmu doskonalących się nauczycieli wczesnej edukacji / Iwona Czaja-Chudyba.// Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych. - T. 66 (2013), s.105-115
- Prawda czy fałsz? Media bombardują nas wieloma informacjami - jak poznać te wartościowe i właściwie je ocenić? / Izabela Stefańska. - 2020.// Biblioteka w Szkole. - 2020, nr 4-6, s. 36-38
- Przewodnik po świecie on-line, czyli wychowanie obywatelskie na miarę XXI wieku / Joanna Wojdon. - 2020. // Wiadomości Historyczne. - 2020, nr 5, s. 29-34
- Teksty kultury w edukacji historycznej online / Karolina Biedka, Marcin Hylewski. - 2021.// Wiadomości Historyczne. - 2021, nr 3, s. 21-26 – str 25-26 o edukacji w galaktyce Internetu.
- Uczniowie na tropie fake newsów : zbiór wskazówek i zadań rozwijających umiejętność krytycznego myślenia i czytania / Joanna Krzemińska. – 2022.//Polonistyka. - 2022, nr 3, s. 30-33
- Uczymy myśleć krytycznie i logicznie - pytania o pytania / Magdalena Brewczyńska. - 2020.// Biblioteka w Szkole. - 2020, nr 4-6, wkładka: Biblioteka Centrum Informacji, nr 2, s. 3-5
- Uleganie mitom w edukacji / Tomasz Garstka. - 2020.// Dyrektor Szkoły. - 2020, nr 3, s. 57-58
- W cyfrowym świecie (dez)informacji) : od manipulacji do wiedzy i mądrości / Katarzyna Borawska-Kalbarczyk. - 2020. // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 2020, nr 7, s. 3-19
- W imię prawdy / Joan Donovan. – 2020//Świat nauki. – 2020, nr 12, s. 25-28
- W powodzi informacji – jak korzystać z różnych źródeł informacji : scenariusz zajęć z języka polskiego i z edukacji czytelniczej i medialnej przeprowadzonych w klasie pierwszej technikum / Iwona Drozd, Wiesława Tarasińska // Biblioteka w Szkole. – 2003, nr 11, s. 14-15
- Wzmożona obecność języka wykluczającego w polskiej przestrzeni publicznej - alert dla pedagogów / Elżbieta Górnikowska-Zwolak. - 2019.// Kultura i Edukacja. - 2019, nr 1, s. 126-141
- Zarządzanie kapitałem uwagi / Filippo Menczer, Thomas Hills. - 2021.// Świat Nauki. - 2021, nr 1, s. 43-51
- Źródła moralności / Piotr Łaszczyca. - 2022.// Wiedza i Życie. - 2022, nr 6, s. 56-60
Netografia:
- „Z tarczą! Jak chronić się przed dezinformacją” – podręcznik do edukacji medialnej Materiały MEiN. [dostęp 16.08.2022]