"Alfabet sensoryczny”, Marta Baj-Lieder
„Poznanie procesów integracji sensorycznej jest niezwykle istotne, kiedy chcemy zrozumieć rozwój dziecka, ale też trudności, z którymi może się borykać. Nie wystarczy jednak zaznajomić się z samą definicją przetwarzania sensorycznego. Integracja sensoryczna to bowiem procesy, reakcje i szereg różnorodnych definicji. Poniższy alfabet sensoryczny wprowadzi Was w świat terapii integracji sensorycznej i być może odpowie na wiele nurtujących Was pytań.”
Wychowanie w Przedszkolu. - 2022, nr 6, s. 29-32
Zamów skan: Wychowanie w Przedszkolu
„Czy każdy niejadek ma zaburzenia integracji sensorycznej?”, Marta Baj-Lieder.
„Problemy dotyczące przyjmowania pokarmów martwią rodziców. Zdaje się, ze dzieci z tego typu problemami przybywa. Być może dostęp do nieograniczonej ilości jedzenie, w tym przekąsek, a co za tym idzie – zaburzona regulacja, życie w pospiechu, które powoduje, że coraz rzadziej jemy posiłki rodzinnie przy wspólnym stole, są przyczynami tego stanu . . . Przyjrzyjmy się zatem zaburzeniom integracji sensorycznej. Czyżby były one głównym powodem pojawiającej się coraz częściej wybiórczości pokarmowej? Wybiórczości, która objawia się nie tylko selektywnym jedzeniem, ale też niechęcia do nowości, przyjmowaniem mniejszych ilości jedzenia, negatywnym nastawieniem do pokarmów czy pory posiłku, a także całą masą trudnych zachowań związanych z przyjmowaniem pokarmów. Dzieci jedzące wybiórczo mogą nadmiernie reagować na pewne sensoryczne cechy pokarmów, w tym smak, zapach, dotyk czy wygląd pokarmu. To dlatego reagują odruchem wymiotnym, krztuszą się, a nierzadko wymiotują. Mogą również nadmiernie napychać buzię lub chomikować pokarmy w buzi, ale przede wszystkim jeść bardzo specyficznie, np. preferować owoce tylko w formie mrożonej lub jeść wszystko to, co beżowe i słabo doprawione. Mogą preferować pokarmy gładkie, o konsystencji papki, mimo że ich wiek metrykalny sugeruje, że powinny już dawno gryźć i żuć.”
Wychowanie w Przedszkolu. - 2020, nr 7, s. 17-19
Zamów skan: Wychowanie w Przedszkolu
„Dzieci z zaburzeniami SI w przedszkolu - co każdy nauczyciel wiedzieć powinien”, Marta Baj-Lieder
„Osoby nadwrażliwe nadmiernie odbierają bodźce zmysłowe, niektóre powodują na tyle silne zdenerwowanie, że obserwujemy u tych osób zmiany w oddechu czy tętnie, które nagle szybko przyspieszają. Najgorzej, jeżeli mówimy o bodźcach, na które nie mamy wpływu, które pojawiają się nagle, od których nie da się uciec – to właśnie wtedy pojawia się reakcja „walcz albo uciekaj”. Spowoduje ona, że dziecko nadwrażliwe wycofa się, ucieknie tam, gdzie ciszej i spokojniej, gdzie nie będzie trzeba się już tak mocno angażować społecznie lub . . . rozpocznie walkę. Walka to odreagowanie, które może być skierowane przeciw drugiej osobie . . . Niektóre osoby przytłoczone nadmiarem bodźców dążą do samoregulacji, wycofując się, chowając się w jakieś ustronne miejsce. Spędzenie chwili w takim wyciszonym miejscu może pomóc przywrócić wewnętrzny spokój, może pomóc w samoregulacji.”
Wychowanie w Przedszkolu. - 2021, nr 10, s. 12-15
Zamów skan: Wychowanie w Przedszkolu
„Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej w grupie przedszkolnej”, Marta Baj-Lieder
„Mając na myśli rozwój psychoruchowy, mówimy o związku motoryki oraz funkcji poznawczych w wyodrębnieniu odpowiednich dla wieku etapów występowania. Ale to nie wszystko . . . sprawności motoryczne pojawiają się i doskonalą u dziecka pod wpływem czynników zarówno genetycznych, jak i środowiskowych. Idąc za tą myślą, rozwój psychoruchowy dziecka w wieku szkolnym jest ściśle powiązany z wydarzeniami ucznia z przeszłości. Zatem wszystkie doświadczenia, zakłócenia w rozwoju czy zaburzenia w rozwoju motorycznym będą miały swoje odzwierciedlenie w psychomotoryce ucznia w wieku szkolnym.”
Wychowanie w Przedszkolu. - 2021, nr 6, s. 37-40
Zamów skan: Wychowanie w Przedszkolu
„Funkcjonowanie dziecka z zaburzeniami integracji sensorycznej w przedszkolu : co każdy dyrektor i nauczyciel wiedzieć powinien?”, Marta Baj-Lieder
„Osoby z zaburzeniami modulacji sensorycznej zupełnie inaczej odbierają świat, ich reakcje na bodźce są zwykle nieproporcjonalne, nieadekwatne do sytuacji, dlatego niejednokrotnie wzbudzają zdziwienie otoczenia . . . Doświadczenie sensoryczne powodują u dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej dyskomfort, ból i cierpienie, co sprawia, że nie są one w stanie funkcjonować na najwyższym poziomie. A kiedy dochodzi do przestymulowania, ponieważ liczba bodźców przeciążających osiągnęła apogeum, dziecko przekracza magiczną linię.”
Monitor Dyrektora Przedszkola. - 2022, nr 5, s. 70-73
Zamów skan: Monitor Dyrektora Przedszkola
„Funkcjonowanie dziecka z zaburzeniami integracji sensorycznej w przedszkolu”, Marta Baj-Lieder
„Nieprawidłowe procesy integracji sensorycznej mają postać dysfunkcji, a objawy tych dysfunkcji mogą przyjmować różnorodną postać. Efektem tego są trudności, które mogą się pojawiać na różnych płaszczyznach życia człowieka. Zaburzenia integracji sensorycznej to nie tylko opóźniony rozwój mowy, problemy z jedzeniem, koncentracją czy skupieniem uwagi. Problemy z nauką, nadmierny lub zbyt niski poziom pobudzenia, trudności motoryczne, nadmierne lub niedostateczne reakcje na bodźce sensoryczne, trudności w zachowaniu – wszystko to również może być wynikiem zaburzeń przetwarzania sensorycznego. Problemy z przetwarzaniem sensorycznym mogą mieć liczne konsekwencje w środowisku domowym i szkolnym. Bardzo często dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej maja niską samoocenę i kłopoty z organizacją. Przyjrzyjmy się zatem, jak może funkcjonować dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej . . .”
Wychowanie w Przedszkolu. - 2022, nr 5, s. 42-44
Zamów skan: Wychowanie w Przedszkolu
”Mózg zintegrowany, czyli jak uczyć się przez zmysły”, Adriana Kloskowska
„Już w łonie matki słyszymy rytmiczne bicie jej serca, stłumione dźwięki dochodzące ze świata zewnętrznego. Noworodek jest istotą w pełni sensoryczną. W miarę rozwoju dziecka wzrasta jego umiejętność reagowania na komunikaty sensoryczne. Dziecko słyszy dźwięki, dostrzega inne osoby czy ruch, czuje zapachy i w ten sposób poznaje otaczający je świat, odkrywając go zmysłami. Im jest starsze, tym sprawniej reaguje na komunikaty, a podejmując kolejne wyzwania, np. wspinając się na drzewa, jeżdżąc na rowerze, rzucając piłką do kosza, w coraz szerszym zakresie sprawdza, jak działają jego układy sensoryczne. W jaki sposób wspomagać rozwój zmysłów u dziecka w wieku szkolnym?”
Głos Pedagogiczny. - 2020-2021, nr 121, s. 20-27
Zamów skan: Głos Pedagogiczny
„Planowanie motoryczne w kontekście procesów sensorycznych”, Izabela Gelleta.
„Dziecko z problemami w planowaniu motorycznym często czuje się zagubione i niepewne . . . najważniejsze jest zrozumienie jego potrzeb i ograniczeń wynikających z deficytów planowania ruchowego oraz wsparcie go w nauce nowych umiejętności. Należy mu pozwolić rozwijać się w indywidualnym tempie i organizować aktywności tak, by miało szansę na swój sukces w wykonaniu określonego zadania. Uczenie się czynności ruchowych to aktywny proces, w którym pierwszoplanową rolę odgrywają: intelekt, świadomość i procesy antycypacji. Jest ono związane z takimi aspektami funkcjonowania poznawczego, jak przetwarzanie informacji, organizowanie wiedzy oraz z procesami podejmowania decyzji. Najważniejszym celem uczenia się nie jest osiągnięcie motorycznej doskonałości, lecz rozwój funkcjonalności, samodzielności i osobowości człowieka. W terapii integracji sensorycznej wspieranie ruchu, percepcji i działania przyczynia się do zyskania pewności siebie oraz sprawia, ze proces uczenia się przebiega podczas konfrontacji z otoczeniem. W praktyce daje to dziecku możliwość wyrażenia swojego ciała i przeżyć, eksperymentowania z ciałem i przedmiotami, rozwiązywania zadań, a tym samym rozwoju w zakresie planowania motorycznego, udoskonalenia kompetencji siebie samego w aspektach: ruchowym, zmysłowym, poznawczym, emocjonalnym i społecznym.”
Integracja Sensoryczna. - 2021, nr 2, s. 23-28
Zamów skan: Integracja Sensoryczna
„Pomysły na zajęcia wspierające integrację sensoryczną”, Alicja Michalik, Anna Parakiewicz
W artykule zaprezentowane są następujące zajęcia mające na celu wspieranie integracji sensorycznej:
„Problemy dotyczące przyjmowania pokarmów martwią rodziców. Zdaje się, ze dzieci z tego typu problemami przybywa. Być może dostęp do nieograniczonej ilości jedzenie, w tym przekąsek, a co za tym idzie – zaburzona regulacja, życie w pospiechu, które powoduje, że coraz rzadziej jemy posiłki rodzinnie przy wspólnym stole, są przyczynami tego stanu . . . Przyjrzyjmy się zatem zaburzeniom integracji sensorycznej. Czyżby były one głównym powodem pojawiającej się coraz częściej wybiórczości pokarmowej? Wybiórczości, która objawia się nie tylko selektywnym jedzeniem, ale też niechęcia do nowości, przyjmowaniem mniejszych ilości jedzenia, negatywnym nastawieniem do pokarmów czy pory posiłku, a także całą masą trudnych zachowań związanych z przyjmowaniem pokarmów. Dzieci jedzące wybiórczo mogą nadmiernie reagować na pewne sensoryczne cechy pokarmów, w tym smak, zapach, dotyk czy wygląd pokarmu. To dlatego reagują odruchem wymiotnym, krztuszą się, a nierzadko wymiotują. Mogą również nadmiernie napychać buzię lub chomikować pokarmy w buzi, ale przede wszystkim jeść bardzo specyficznie, np. preferować owoce tylko w formie mrożonej lub jeść wszystko to, co beżowe i słabo doprawione. Mogą preferować pokarmy gładkie, o konsystencji papki, mimo że ich wiek metrykalny sugeruje, że powinny już dawno gryźć i żuć.”
Wychowanie w Przedszkolu. - 2020, nr 7, s. 17-19
Zamów skan: Wychowanie w Przedszkolu
„Dzieci z zaburzeniami SI w przedszkolu - co każdy nauczyciel wiedzieć powinien”, Marta Baj-Lieder
„Osoby nadwrażliwe nadmiernie odbierają bodźce zmysłowe, niektóre powodują na tyle silne zdenerwowanie, że obserwujemy u tych osób zmiany w oddechu czy tętnie, które nagle szybko przyspieszają. Najgorzej, jeżeli mówimy o bodźcach, na które nie mamy wpływu, które pojawiają się nagle, od których nie da się uciec – to właśnie wtedy pojawia się reakcja „walcz albo uciekaj”. Spowoduje ona, że dziecko nadwrażliwe wycofa się, ucieknie tam, gdzie ciszej i spokojniej, gdzie nie będzie trzeba się już tak mocno angażować społecznie lub . . . rozpocznie walkę. Walka to odreagowanie, które może być skierowane przeciw drugiej osobie . . . Niektóre osoby przytłoczone nadmiarem bodźców dążą do samoregulacji, wycofując się, chowając się w jakieś ustronne miejsce. Spędzenie chwili w takim wyciszonym miejscu może pomóc przywrócić wewnętrzny spokój, może pomóc w samoregulacji.”
Wychowanie w Przedszkolu. - 2021, nr 10, s. 12-15
Zamów skan: Wychowanie w Przedszkolu
„Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej w grupie przedszkolnej”, Marta Baj-Lieder
„Mając na myśli rozwój psychoruchowy, mówimy o związku motoryki oraz funkcji poznawczych w wyodrębnieniu odpowiednich dla wieku etapów występowania. Ale to nie wszystko . . . sprawności motoryczne pojawiają się i doskonalą u dziecka pod wpływem czynników zarówno genetycznych, jak i środowiskowych. Idąc za tą myślą, rozwój psychoruchowy dziecka w wieku szkolnym jest ściśle powiązany z wydarzeniami ucznia z przeszłości. Zatem wszystkie doświadczenia, zakłócenia w rozwoju czy zaburzenia w rozwoju motorycznym będą miały swoje odzwierciedlenie w psychomotoryce ucznia w wieku szkolnym.”
Wychowanie w Przedszkolu. - 2021, nr 6, s. 37-40
Zamów skan: Wychowanie w Przedszkolu
„Funkcjonowanie dziecka z zaburzeniami integracji sensorycznej w przedszkolu : co każdy dyrektor i nauczyciel wiedzieć powinien?”, Marta Baj-Lieder
„Osoby z zaburzeniami modulacji sensorycznej zupełnie inaczej odbierają świat, ich reakcje na bodźce są zwykle nieproporcjonalne, nieadekwatne do sytuacji, dlatego niejednokrotnie wzbudzają zdziwienie otoczenia . . . Doświadczenie sensoryczne powodują u dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej dyskomfort, ból i cierpienie, co sprawia, że nie są one w stanie funkcjonować na najwyższym poziomie. A kiedy dochodzi do przestymulowania, ponieważ liczba bodźców przeciążających osiągnęła apogeum, dziecko przekracza magiczną linię.”
Monitor Dyrektora Przedszkola. - 2022, nr 5, s. 70-73
Zamów skan: Monitor Dyrektora Przedszkola
„Funkcjonowanie dziecka z zaburzeniami integracji sensorycznej w przedszkolu”, Marta Baj-Lieder
„Nieprawidłowe procesy integracji sensorycznej mają postać dysfunkcji, a objawy tych dysfunkcji mogą przyjmować różnorodną postać. Efektem tego są trudności, które mogą się pojawiać na różnych płaszczyznach życia człowieka. Zaburzenia integracji sensorycznej to nie tylko opóźniony rozwój mowy, problemy z jedzeniem, koncentracją czy skupieniem uwagi. Problemy z nauką, nadmierny lub zbyt niski poziom pobudzenia, trudności motoryczne, nadmierne lub niedostateczne reakcje na bodźce sensoryczne, trudności w zachowaniu – wszystko to również może być wynikiem zaburzeń przetwarzania sensorycznego. Problemy z przetwarzaniem sensorycznym mogą mieć liczne konsekwencje w środowisku domowym i szkolnym. Bardzo często dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej maja niską samoocenę i kłopoty z organizacją. Przyjrzyjmy się zatem, jak może funkcjonować dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej . . .”
Wychowanie w Przedszkolu. - 2022, nr 5, s. 42-44
Zamów skan: Wychowanie w Przedszkolu
”Mózg zintegrowany, czyli jak uczyć się przez zmysły”, Adriana Kloskowska
„Już w łonie matki słyszymy rytmiczne bicie jej serca, stłumione dźwięki dochodzące ze świata zewnętrznego. Noworodek jest istotą w pełni sensoryczną. W miarę rozwoju dziecka wzrasta jego umiejętność reagowania na komunikaty sensoryczne. Dziecko słyszy dźwięki, dostrzega inne osoby czy ruch, czuje zapachy i w ten sposób poznaje otaczający je świat, odkrywając go zmysłami. Im jest starsze, tym sprawniej reaguje na komunikaty, a podejmując kolejne wyzwania, np. wspinając się na drzewa, jeżdżąc na rowerze, rzucając piłką do kosza, w coraz szerszym zakresie sprawdza, jak działają jego układy sensoryczne. W jaki sposób wspomagać rozwój zmysłów u dziecka w wieku szkolnym?”
Głos Pedagogiczny. - 2020-2021, nr 121, s. 20-27
Zamów skan: Głos Pedagogiczny
„Planowanie motoryczne w kontekście procesów sensorycznych”, Izabela Gelleta.
„Dziecko z problemami w planowaniu motorycznym często czuje się zagubione i niepewne . . . najważniejsze jest zrozumienie jego potrzeb i ograniczeń wynikających z deficytów planowania ruchowego oraz wsparcie go w nauce nowych umiejętności. Należy mu pozwolić rozwijać się w indywidualnym tempie i organizować aktywności tak, by miało szansę na swój sukces w wykonaniu określonego zadania. Uczenie się czynności ruchowych to aktywny proces, w którym pierwszoplanową rolę odgrywają: intelekt, świadomość i procesy antycypacji. Jest ono związane z takimi aspektami funkcjonowania poznawczego, jak przetwarzanie informacji, organizowanie wiedzy oraz z procesami podejmowania decyzji. Najważniejszym celem uczenia się nie jest osiągnięcie motorycznej doskonałości, lecz rozwój funkcjonalności, samodzielności i osobowości człowieka. W terapii integracji sensorycznej wspieranie ruchu, percepcji i działania przyczynia się do zyskania pewności siebie oraz sprawia, ze proces uczenia się przebiega podczas konfrontacji z otoczeniem. W praktyce daje to dziecku możliwość wyrażenia swojego ciała i przeżyć, eksperymentowania z ciałem i przedmiotami, rozwiązywania zadań, a tym samym rozwoju w zakresie planowania motorycznego, udoskonalenia kompetencji siebie samego w aspektach: ruchowym, zmysłowym, poznawczym, emocjonalnym i społecznym.”
Integracja Sensoryczna. - 2021, nr 2, s. 23-28
Zamów skan: Integracja Sensoryczna
„Pomysły na zajęcia wspierające integrację sensoryczną”, Alicja Michalik, Anna Parakiewicz
W artykule zaprezentowane są następujące zajęcia mające na celu wspieranie integracji sensorycznej:
- Bańkowy Grajek
- Perła Księżniczki
- Cukiernia kukurydziana
- Pociąg skarbów
- Laboratorium plam
- Eliksiry na dobry dzień
- Pawie pióra
- Twórczość na folii
- Kokosowe obrazy
- Kolorowy druk
- Rysu-bajka
- Wioska ślimaków
- Kreskowanie
„Psychologiczne i emocjonalne skutki zaburzeń integracji sensorycznej u dzieci”, Agnieszka Wentrych.
„Współczesny świat jest przeładowany bodźcami, nierzadko wręcz przytłacza nas sensorycznie. Towarzyszy nam ciągły pośpiech, mamy nadmiar zadań i obowiązków. Za mało śpimy, za mało się ruszamy. Zewsząd atakują nas nachalne reklamy, obrazy i dźwięki. Stale, nawet w nocy, mamy przy sobie przeróżne urządzenia multimedialne. W takich warunkach nasze dzieci są przestymulowane, a ich układ nerwowy nie radzi sobie z tym przeciążeniem. Jakie są skutki zaburzeń integracji sensorycznej u najmłodszych?
Integracja sensoryczna (SI) to proces zachodzący w układzie nerwowym. Polega on na odbieraniu, rejestrowaniu i interpretowaniu bodźców docierających do poszczególnych zmysłów człowieka. Odbierane bodźce są integrowane z uprzednimi doświadczeniami i interpretowane w ich kontekście. Na podstawie tak zebranej informacji zachodzi w układzie nerwowym decyzja o udzieleniu odpowiedzi, czyli określonym zachowaniu się. Integracja sensoryczna umożliwia nam rozumienie świata, który działa na nas poprzez różne bodźce. Rozumienie, ale tez określone ustosunkowanie się do tego świata, w tym zareagowanie na to, co się w nim dzieje.”
Bliżej Przedszkola. - 2021, nr 1, s. 28-31
Zamów skan: Bliżej Przedszkola
„Współczesny świat jest przeładowany bodźcami, nierzadko wręcz przytłacza nas sensorycznie. Towarzyszy nam ciągły pośpiech, mamy nadmiar zadań i obowiązków. Za mało śpimy, za mało się ruszamy. Zewsząd atakują nas nachalne reklamy, obrazy i dźwięki. Stale, nawet w nocy, mamy przy sobie przeróżne urządzenia multimedialne. W takich warunkach nasze dzieci są przestymulowane, a ich układ nerwowy nie radzi sobie z tym przeciążeniem. Jakie są skutki zaburzeń integracji sensorycznej u najmłodszych?
Integracja sensoryczna (SI) to proces zachodzący w układzie nerwowym. Polega on na odbieraniu, rejestrowaniu i interpretowaniu bodźców docierających do poszczególnych zmysłów człowieka. Odbierane bodźce są integrowane z uprzednimi doświadczeniami i interpretowane w ich kontekście. Na podstawie tak zebranej informacji zachodzi w układzie nerwowym decyzja o udzieleniu odpowiedzi, czyli określonym zachowaniu się. Integracja sensoryczna umożliwia nam rozumienie świata, który działa na nas poprzez różne bodźce. Rozumienie, ale tez określone ustosunkowanie się do tego świata, w tym zareagowanie na to, co się w nim dzieje.”
Bliżej Przedszkola. - 2021, nr 1, s. 28-31
Zamów skan: Bliżej Przedszkola
„Zabawy wspomagające rozwój integracji sensorycznej”, Marta Baj-Lieder.
„Zabawy wspomagające rozwój integracji sensorycznej mogą realizować rodzice w domu lub nauczyciele w placówkach typu żłobki czy przedszkola. Najważniejsze to jednak nie zapominać, że zabawy sensoryczne nigdy nie zastąpią typowej terapii SI, prowadzonej pod okiem terapeuty integracji sensorycznej. To ważne, ponieważ słowo „sensoryczne” powoduje mylne zrozumienie. Zdarza się, że dzieci potrzebujące terapii zbyt późno na nią trafiają, ponieważ rodzice byli przekonani, że to, czego doświadczały dzieci w trakcie zajęć przedszkolnych czy żłobkowych, terapią było. Terapia integracji sensorycznej to terapia przez ruch i zabawę, zawsze dopasowana indywidualnie do dziecka, niezmiennie pod czujnym okiem specjalisty, który na bieżąco dostosowuje działania do konkretnego przypadku, do dziecka potrzeb. Oczywiście na odpowiednio przygotowanej przestrzeni, czyli Sali do SI, zawierającej sprzęt naziemny i podwieszany. Terapia integracji sensorycznej nie polega na biernym bujaniu na huśtawce, na wąchaniu zapachów czy zabawach w piasku, to coś bardziej złożonego, ale bawić się i wspomagać integracje sensoryczna można już w bardziej dowolny sposób. Zawsze jednak pojawia się pytanie: w jaki sposób?”
Wychowanie w Przedszkolu. - 2020, nr 4-5, s. 55-57
Zamów skan: Wychowanie w Przedszkolu
„Zaburzenia integracji sensorycznej przyczyną trudności dzieci w nauce szkolnej”, Klaudyna Kłosek
„Większość dzieci odczuwa silną potrzebę przynależności i prawidłowego wykonywania poleceń. I wielu rodziców, nauczycieli i innych dorosłych, którzy nie wiedzą, czym są zaburzenia integracji sensorycznej, może błędnie interpretować zachowanie dziecka i reagować w sposób negatywny. Często prowadzi to do swoistej „próby sił” między dzieckiem i opiekunem oraz zaszufladkowania malca jako „nieposłusznego” i „dążącego do bycia w centrum uwagi”. Nie oznacza to, że dzieci doświadczające zaburzeń sensorycznych nigdy nie zachowują się w sposób świadomie niegrzeczny lub złośliwy . . . bardzo często ich „trudne” zachowania mają związek z doświadczonymi problemami natury sensorycznej.
Część zachowań obserwowanych u dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej, często błędnie interpretowanych lub lekceważonych przez otoczenie, stanowią zachowania dotyczące samodzielnego uspokajania się po okresie zdenerwowania i nadmiernego pobudzenia. Mogą to być na przykład:
- kołysanie
- wkładanie różnych przedmiotów do ust
- ruchy polegające na utrzymaniu równowagi
- mruczenie i wydawanie innych dźwięków
- autostymulacja wzrokowa
- opieranie się np. o ścianę z naciskiem na nią
- wpatrywanie się w przestrzeń”