„Brat i siostra przyjaciel czy wróg? relacje z rodzeństwem w percepcji uczniów szkoły podstawowej i gimnazjum”, Martyna Probachta, Karolina Sławińska
„Braterskie i siostrzane więzi są synonimami niezwykle silnej, wyjątkowej miłości. W życiu jednak ludzie często o nich zapominają. Dlaczego rodzeństwa w niektórych rodzinach zrobiłyby dla siebie wszystko, natomiast w innych wydają się być największymi wrogami? Co tak naprawdę kształtuje relacje między rodzeństwem? Pytania te stały się w niniejszym tekście podstawą do rozważań. Siostrzane i braterskie relacje pojawiają się w życiu człowieka wcześniej niż pierwsze zauroczenie, trwają dłużej aniżeli więzi łączące potomstwo z rodzicami lub przyjaciółmi… Istnieją dwie znacznie różniące się relacje między rodzeństwem. Pierwszą z nich charakteryzuje wzajemna pomoc, wsparcie duchowe, troska i okazywana sobie miłość. Druga natomiast dotyczy ciągłych kłótni, rywalizacji, dążenia do dominacji. Można zadać więc pytanie: Czemu ludzie, w których żyłach płynie ta sama krew, nie potrafią nawiązać ze sobą dobrych relacji? Przyczyn jest wiele: nieustanne konkurowanie o względy rodziców, kolejność pojawienia się dzieci w rodzinie, agresja/niechęć młodszych dzieci w stosunku do nowo narodzonego dziecka, różnica wieku dzieląca rodzeństwo. Czasami można zaobserwować zupełnie odwrotną sytuację. Niektóre zdarzenia z dzieciństwa sprawiają, że rodzeństwo zaczyna łączyć przyjaźń: troszczy się o siebie i wspiera przez całe życie (np. na skutek choroby czy śmierci rodzica). Bez względu jednak na rodzaj relacji łączącej rodzeństwo wiąże się ona często z dużym ładunkiem emocjonalnym. Uczucia pomiędzy braćmi i siostrami są skrajne, co odróżnia je od innych relacji (np. z rodzicami czy przyjaciółmi). Z jednej strony, są bardzo ciepłe, z drugiej natomiast, ujawniają się bardzo mocne konflikty. Silna więź emocjonalna, duża wiedza rodzeństwa o sobie nawzajem, spędzanie ze sobą znacznej ilości czasu – są to czynniki, które sprawiają, że bracia i siostry w znacznym stopniu wpływają na swój rozwój.”
W: Rola rodzeństwa w rozwoju dzieci i młodzieży. - Rzeszów : Uniwersytet Rzeszowski, 2019. - S. 44-52
Zamów skan: Rola rodzeństwa w rozwoju dzieci i młodzieży
„Jak układać relacje z rodzeństwem – scenariusz”, Anna Kiełczewska
„Relacje z rodzeństwem mogą być różne – czasami łatwe, innym razem bardziej skomplikowane. W budowaniu relacji pomocny może być materiał Osiem kroków do dobrej relacji z rodzeństwem:
- Dbaj o dobrą komunikację: rozmawiajcie, bo w ten sposób możecie lepiej się poznać, dowiedzieć się, co was interesuje lub denerwuje, wyjaśnić nieporozumienia.
- Spędzajcie razem czas: wspólne zajęcia zbliżają i pomagają tworzyć więź. Spróbujcie zrobić razem coś, co oboje lubicie. Twórzcie dobre wspomnienia.
- Akceptujcie różnice: Każdy z nas jest inny, a przez to unikalny, wyjątkowy. Spróbuj docenić cechy charakteru, pomysły i wybory siostry lub brata. Nie muszą ci się one podobać, ale na pewno nauczysz się tolerancji i szacunku.
- Ćwicz empatię: Postaraj się zrozumieć, dlaczego twoja siostra lub brat postępuje w określony sposób, bez oceniania. Przyjmij jej (jego) punkt widzenia. Zastanów się, co czuje. Łatwiej zaakceptujesz to, co wcześniej cię irytowało.
- Ustal granice: Umówcie się, na co się zgadzacie, a na co nie. To, co dla jednej osoby jest w porządku, dla drugiej może być nie do przyjęcia. Jeśli o tym porozmawiacie, unikniecie niepotrzebnych konfliktów, bo reguły gry będą jasne dla obu stron.
- Pamiętaj o przestrzeni: każdy potrzebuje własnego kąta, swojej prywatnej części pokoju, gdzie może się uczyć, odpoczywać i realizować pasje. Pamiętajcie, aby nie podkradać sobie tej przestrzeni, nie robić bałaganu, nie brać bez pytania rzeczy i nie zakłócać spokoju drugiej osoby.
- Dziel się obowiązkami: ustalcie, kto kiedy sprząta, wynosi śmieci i wykonuje inne domowe zadania. Podział powinien być sprawiedliwy i dostosowany do waszego wieku oraz możliwości. Możecie się od czasu do czasu wyręczać w wykonywaniu obowiązków, al. pamiętajcie o zachowaniu równowagi.
- Pomagaj: razem łatwiej jest przejść przez trudności, kryzysy osobiste, szkolne i rodzinne. Rodzeństwo, które pomaga sobie w okresie dorastania, będzie wspierało się nawzajem także w dorosłym życiu.”
Nowoczesna Biblioteka 3.0. - 2025, nr 87, s. 6-7
Zamów skan: Nowoczesna Biblioteka 3.0
„Jak wspierać przedszkolaka, gdy w jego rodzinie pojawia się młodsze rodzeństwo? : metoda Self-Reg jako skuteczne narzędzie wspierania dzieci w osiągnięciu równowagi emocjonalnej”, Małgorzata Pruś
„Pojawienie się młodszego rodzeństwa w rodzinie sprawia, że starszy brat lub siostra traci uprzywilejowaną pozycję w domu. Wiąże się to z doświadczaniem różnych emocji – od ekscytacji z posiadania rodzeństwa, po zazdrość i złość wywołane obecnością nowego członka rodziny, który cały czas znajduje się w centrum uwagi wszystkich osób. Trudne emocje przedszkolaka nie zawsze są dostrzegane i rozumiane przez opiekunów, którzy od teraz dzielą swoją uwagę i opiekę pomiędzy dwójkę dzieci. Powoduje to niedosyt u starszego dziecka, którego potrzeby nie są już zaspokajane w takim stopniu, jak to było dotychczas. Dlatego nową sytuację może odczuwać jako odrzucenie i myśleć, że nie jest już kochane.
Co myśli o sobie przedszkolak, który widzi, że wszyscy wokół niego wyrażają radość oraz okazują wiele pozytywnych uczuć nowemu dziecku, a tylko on odczuwa smutek, złość, frustrację lub bezsilność? Najprawdopodobniej towarzyszy mu poczucie straty oraz osamotnienia. Jego reakcją na zmianę sytuacji jest wybór jednej z możliwych dróg: wycofuje się, zamyka w sobie albo wręcz przeciwnie – zaczyna przejawiać zachowania buntownicze lub agresywne, może również oczekiwać opieki analogicznie jak młodsze rodzeństwo: karmienia, noszenia na rękach, ubierania, zakładania pieluch lub wysadzania na nocnik. Poczucie bycia najważniejszą osobą dla rodziców miało dla dziecka kluczowe znaczenie. Jeśli przedszkolak teraz współdzieli rodziców z młodszym bratem lub siostrą, prawdopodobnie może się z tym bardzo źle czuć.
Niezaspokojone potrzeby dziecka mogą skutkować doświadczaniem przez nie wielu trudnych emocji oraz przejawiać się poprzez trudne zachowania, w tym agresywne. Zachowania agresywne mogą być skierowane w stronę młodszego rodzeństwa, rodziców, samego siebie, a także rówieśników w przedszkolu. Oczekiwanie od syna lub córki, że będą odczuwali same pozytywne emocje, tylko potęguje uczucie frustracji. Podobny efekt może przynieść nadmierne zachęcanie dziecka do pomocy przy niemowlaku albo odwracanie jego uwagi od codziennych spraw rodziny poprzez angażowanie go do różnych aktywności poza domem.”
Monitor Dyrektora Przedszkola. - 2023, nr 7, s. 31-37
Zamów skan: Monitor Dyrektora Przedszkola
„Kilka słów o rodzeństwie”, Kamila Olga Stępień-Rejszel
„Zwykle kiedy pojawia się wieść, że rodzina powiększy się, wszyscy są przeszczęśliwi. Entuzjazm i radość mogą sprawić, że wizja przyszłego rodzeństwa, które jest zadowolone ze swojego towarzystwa i wspólnej zabawy, stanie się niemal oczywista. Rodzice i opiekunowie mogą poszukiwać wskazówek i rad, w jaki sposób ją ziścić. Mogą także pojawiać się pytania: Kiedy najlepiej powiedzieć starszemu dziecku o ciąży? W jaki sposób rozmawiać o nowym dziecku? Czy i jak reagować na zachowania starszego brata/siostry? W kolejnym okresie rodzice mogą zapytać: skoro różnica wieku między rodzeństwem jest taka nieduża, może warto zapisać je do jednej grupy? Pytań może być naprawdę sporo, a jak wiele znamy odpowiedzi?”
Wychowanie w Przedszkolu. - 2019, nr 9, s. 60-63
Zamów skan: Wychowanie w Przedszkolu
„Pozycja w rodzeństwie jako doświadczenie kształtujące osobowość i życie dziecka”, Janusz Rusaczyk
„System rodzinny tworzy dla kolejnych dzieci specyficzne „nisze” związane z oczekiwaniami rodziców i przyszłymi ich indywidualnymi rolami. Jednocześnie rodzice przeznaczają dzieciom pewne zasoby, traktowane jako swego rodzaju „inwestycje”, a podstawowe znaczenie w ich rozdysponowaniu ma kolejność urodzin i to ona mogłaby w największym stopniu wpływać właściwie na kształtowanie się różnych wzorców osobowości wśród rodzeństwa.
Rodzina jest bez wątpienia jedną z kluczowych przestrzeni kształtowania osobowości dziecka rozumianej najogólniej jako zespół relatywnie trwałych właściwości lub dyspozycji psychicznych jednostki, wyróżniających ją spośród innych indywiduów oraz determinujących charakterystyczne, utrwalone wzorce jej zachowania. I chociaż ów centralny fenomen psychologiczny jest również do pewnego stopnia kształtowany przez wrodzone czynniki genetyczne lub biologiczne, współcześnie dominuje stanowisko, że osobowość jest przede wszystkim wypadkową różnych wpływów społecznych płynących z najbliższych środowisk wychowawczych dziecka. Ponieważ rodzina stanowi fundamentalne środowisko rozwojowe, jej wpływ w tym obszarze jest kluczowy i długotrwały, chociaż jest to w dużej mierze wpływ naturalny, spontaniczny i niezaplanowany, stanowiący jeden z najważniejszych elementów socjalizacji dziecka w rodzinie. W literaturze pedagogicznej i psychologicznej często podkreśla się tu znaczenie takich czynników, jak: atmosfera w domu rodzinnym, postawy rodzicielskie wobec dziecka, jakość stosunków i więzi pomiędzy małżonkami oraz pomiędzy rodzicami, a dziećmi, pozycje zajmowane w rodzinie przez rodziców oraz wzory wypełniania przez dorosłych ról matki i ojca. Nieco rzadziej z kolei zwraca się uwagę na bardzo istotną rolę, jaką może odgrywać rodzeństwo.”
Remedium. - 2023, nr 6, s. 27-29
Zamów skan: Remedium
„Relacje dziecka z rodzeństwem w świetle badań”, Janusz Rusaczyk
„Badania poświęcone relacjom pomiędzy rodzeństwem dostarczają wielu cennych argumentów na to, że posiadanie rodzeństwa łączy się z szeregiem znaczących korzyści. Szczególnie w okresie dzieciństwa harmonijne kontakty pomiędzy rodzeństwem mogą działać jako ważny czynnik wsparcia emocjonalnego, chroniący przed negatywnymi skutkami konfliktów rodzicielskich oraz zrachowaniami antyspołecznymi. W okresie dojrzewania rodzeństwo pomaga zaś osiągać większą niezależność i oferuje wsparcie w relacjach społecznych nawiązanych poza rodziną. Natomiast utrzymywanie dobrych stosunków z rodzeństwem na przestrzeni całego życia, to jeden z trudnych do pominięcia determinant zdrowia psychicznego osoby. Stąd też ważną praktyczną implikacją badań nad rodzeństwem jest w szczególności podejmowanie przez rodziców świadomego wysiłku, aby relacje te były jak najbardziej harmonijne, ciepłe i bliskie.”
Wychowawca. - 2021, nr 4, s. 8-11
Zamów skan: Wychowawca
„Rola relacji między rodzeństwem w procesie kształtowania się tożsamości”, Aleksandra Lewandowska-Walter, Piotr Połomski, Aleksandra Peplińska, Judyta Borchet
„Efekt wpływu braci i sióstr na siebie nawzajem, a tym samym na kształtowanie tożsamości każdego z nich, może być zależny zarówno od konstelacji podsystemu rodzeństwa, takich jak kolejność urodzenia i płeć dzieci, jak i od siły i jakości więzi uczuciowej pomiędzy nimi. Wyniki dotyczące wzajemnych stosunków w zależności od konstelacji płci w rodzeństwie nie są jednoznaczne. Wiele z nich wskazuje, że największy poziom konfliktu ujawnia się w diadach braci, a największą bliskość i spójność w relacji notuje się wśród sióstr. Więź pomiędzy siostrami (zwłaszcza bliźniaczkami) jest najsilniejsza i najtrwalsza, co może wynikać ze stwierdzonej większej satysfakcji czerpanej przez dziewczęta z relacji przyjaźni z osobą tej samej płci, także w dorosłości. Istnieją jednak badania, które to właśnie diadę sióstr wskazują jako tę najbardziej skonfliktowaną, co świadczy nadal o znaczącej sile więzi dziewcząt, z tym że kształtowanie tożsamości w takim przypadku może odbywać się zgodnie z teorią deidentyfikacji, czyli chęci odróżnienia się od rodzeństwa.”
W: Psychospołeczne konteksty relacji rodzinnych. - Warszawa : "Difin", 2019. - S. 186-206
Zamów skan: Psychospołeczne konteksty relacji rodzinnych